اثربخشی طرحواره­ درمانی بر کارکرد اجرایی و حساسیت اضطرابی در زنان آسیب دیده از تجاوز جنسی

چکیده

هدف این پژوهش بررسی اثربخشی طرحواره‌درمانی بر بهبود کارکرد اجرایی و کاهش حساسیت اضطرابی در زنان آسیب‌دیده از تجاوز جنسی بود. پژوهش حاضر از نوع نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری دوماهه با گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل زنان آسیب‌دیده از تجاوز جنسی مراجعه‌کننده به مراکز روان‌شناختی شهر تهران در سال ۱۴۰۳ بود. نمونه‌ای شامل ۳۰ نفر از این زنان به روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب و به‌صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم شدند. گروه آزمایش طی ده جلسه نود دقیقه‌ای تحت مداخله طرحواره‌درمانی قرار گرفت، در حالی‌که گروه کنترل هیچ مداخله‌ای دریافت نکرد. ابزارهای گردآوری داده شامل پرسشنامه حساسیت اضطرابی، آزمون کارت‌های ویسکانسین برای ارزیابی کارکرد اجرایی و پرسشنامه طرحواره‌درمانی هیجانی بود. داده‌ها با استفاده از تحلیل واریانس دوطرفه با اندازه‌گیری‌های مکرر در نرم‌افزار SPSS-26 تحلیل شد. نتایج نشان داد که طرحواره‌درمانی باعث بهبود معنادار کارکرد اجرایی و کاهش حساسیت اضطرابی در زنان گروه آزمایشی نسبت به گروه کنترل شد (P<0.001). اثر زمان (پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری) نیز بر هر دو متغیر معنادار بود و اثر تعاملی گروه و زمان تأیید شد. نتایج مرحله پیگیری نشان داد که اثرات مداخله در هر دو متغیر پایدار مانده است. اندازه اثرها بالا و در دامنه ۰.۶۵ تا ۰.۷۸ گزارش شد که بیانگر قدرت بالای تأثیر درمان است. طرحواره‌درمانی با تمرکز بر شناسایی و اصلاح طرحواره‌های ناسازگار اولیه، می‌تواند به عنوان روشی مؤثر در بهبود توانایی‌های شناختی سطح بالا و کاهش واکنش‌های اضطرابی در زنان آسیب‌دیده از تجاوز جنسی به کار رود. این مداخله با افزایش آگاهی هیجانی، بازسازی ارزیابی‌های شناختی و تقویت خودکارآمدی روان‌شناختی، سبب بهبود تنظیم هیجان و عملکرد شناختی می‌شود. توصیه می‌شود از این رویکرد در برنامه‌های درمانی و حمایتی ویژه زنان آسیب‌دیده استفاده گردد.