اثربخشی بازی‌درمانی بر حافظه کاری و کاهش نشانه‌های اختلال کمبود توجه–بیش‌فعالی در کودکان

چکیده

هدف این پژوهش بررسی اثربخشی بازی‌درمانی  بر بهبود حافظه کاری و کاهش نشانه‌های اختلال کمبود توجه–بیش‌فعالی در کودکان ۷ تا ۱۲ ساله بود. پژوهش حاضر از نوع نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون–پس‌آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل تمامی کودکان ۷ تا ۱۲ ساله دارای تشخیص اختلال کمبود توجه–بیش‌فعالی در مراکز درمانی شهر شیراز در سال ۱۴۰۳ بود. تعداد ۳۰ کودک با روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب و به‌صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل (هرکدام ۱۵ نفر) جای گرفتند. گروه آزمایش در هشت جلسه ۴۵ دقیقه‌ای تحت مداخله بازی‌درمانی  قرار گرفت، در حالی‌که گروه کنترل هیچ مداخله‌ای دریافت نکرد. ابزارهای گردآوری داده‌ها شامل آزمون ان-بک برای سنجش حافظه کاری و پرسشنامه سوانسون، نولان و پلهام (SNAP-IV) برای سنجش نشانه‌های اختلال کمبود توجه–بیش‌فعالی بود. داده‌ها با استفاده از تحلیل کوواریانس چندمتغیری (MANCOVA) تحلیل شد. نتایج نشان داد که پس از کنترل اثر پیش‌آزمون، تفاوت معناداری بین دو گروه در متغیرهای حافظه کاری و نشانه‌های اختلال کمبود توجه–بیش‌فعالی وجود دارد. برای حافظه کاری، مقدار F برابر با 5.71 و مقدار احتمال 0.025 بود که نشان‌دهنده بهبود معنادار عملکرد حافظه کاری در گروه آزمایش است. همچنین، برای نشانه‌های اختلال کمبود توجه–بیش‌فعالی، مقدار F برابر با 9.26 و سطح معناداری 0.006 به دست آمد که کاهش چشمگیری را در نشانه‌های اختلال نشان داد. اندازه اثرها نیز به ترتیب 0.192 و 0.279 بود که بیانگر تأثیر متوسط تا زیاد مداخله بر متغیرهای پژوهش است. نتایج پژوهش نشان داد بازی‌درمانی شناختی–رفتاری می‌تواند موجب بهبود قابل ملاحظه در عملکرد حافظه کاری و کاهش نشانه‌های رفتاری اختلال کمبود توجه–بیش‌فعالی شود. این رویکرد، از طریق تقویت مهارت‌های شناختی و خودتنظیمی هیجانی، به‌عنوان مداخله‌ای مؤثر و بومی‌پذیر برای بهبود عملکرد شناختی و رفتاری کودکان مبتلا به این اختلال توصیه می‌شود.