شناسایی و رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر تعارضات زناشویی ناشی از استرس مراقبتی در والدین دارای فرزند با ناتوانی جسمی–حرکتی

چکیده

هدف پژوهش حاضر شناسایی و رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر تعارضات زناشویی ناشی از استرس مراقبتی در والدین دارای کودک با ناتوانی جسمی–حرکتی است. این پژوهش با رویکرد آمیخته اکتشافی انجام شد. در مرحله کیفی، مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با والدین دارای فرزند با ناتوانی جسمی–حرکتی انجام و تحلیل محتوای استقرایی–قیاسی برای استخراج کدها و مقوله‌ها به‌کار رفت. سپس بر اساس یافته‌های کیفی، پرسشنامه محقق‌ساخته تدوین و در مرحله کمی میان ۲۸۰ والد توزیع شد. داده‌ها با استفاده از تحلیل رگرسیون چندمتغیره، ماتریس همبستگی و روش بهترین–بدترین برای رتبه‌بندی عوامل تحلیل شدند. نتایج استنباطی نشان داد که استرس مراقبتی (B = 0.41, p < .001)، فرسودگی عاطفی (B = 0.32, p < .001) و فشار مالی (B = 0.27, p < .001) پیش‌بین‌های مثبت و معنادار تعارض زناشویی هستند، در حالی‌که حمایت اجتماعی (B = −0.22, p < .001) پیش‌بینی‌کننده منفی تعارض است. مدل رگرسیونی ۵۸٪ واریانس تعارض زناشویی را تبیین کرد. تحلیل بهترین–بدترین نیز استرس مراقبتی را به‌عنوان مهم‌ترین عامل (وزن = 0.287) و پس از آن فرسودگی عاطفی، فشار مالی، اختلال ارتباطی و حمایت اجتماعی پایین را در رتبه‌های بعدی قرار داد. یافته‌ها نشان می‌دهد تعارضات زناشویی در این خانواده‌ها پدیده‌ای چندبعدی است که در اثر تعامل استرس مراقبتی، فرسودگی عاطفی، فشار اقتصادی، ضعف ارتباطی و کمبود حمایت اجتماعی تشدید می‌شود. مداخله‌های چندسطحی برای حمایت از والدین، بهبود coping زوجین و تقویت شبکه‌های حمایتی برای کاهش تعارضات زناشویی ضروری است.