مقایسه اثربخشی درمان مبتنی بر تروما و مداخله مبتنی بر کارکردهای اجرایی بر علائم استرس پس از سانحه و رفتارهای خودآسیب‌رسان نوجوانان

چکیده

هدف پژوهش حاضر مقایسه اثربخشی درمان مبتنی بر تروما و مداخله مبتنی بر کارکردهای اجرایی بر علائم استرس پس از سانحه و رفتارهای خودآسیب‌رسان نوجوانان بود. این پژوهش یک کارآزمایی بالینی تصادفی‌شده با سه گروه شامل درمان مبتنی بر تروما، مداخله کارکردهای اجرایی و گروه کنترل بود. تعداد ۴۵ نوجوان در تهران به‌صورت تصادفی در سه گروه قرار گرفتند و مداخلات طی چندین جلسه هفتگی اجرا شد. ارزیابی‌ها در سه مرحله پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری پنج‌ماهه انجام شد. داده‌ها با تحلیل واریانس با اندازه‌گیری‌های مکرر و آزمون تعقیبی بونفرونی در SPSS-27 تحلیل شدند. نتایج نشان داد اثر اصلی گروه، زمان و تعامل گروه × زمان برای هر دو متغیر معنادار است (p < .001). درمان مبتنی بر تروما کاهش بیشتری در علائم استرس پس از سانحه نسبت به مداخله کارکردهای اجرایی نشان داد (F بین‌گروهی PTSD = 34.58, η² = .62)؛ در حالی که مداخله کارکردهای اجرایی بیشترین کاهش را در رفتارهای خودآسیب‌رسان ایجاد کرد (F بین‌گروهی = 29.47, η² = .58). نتایج بونفرونی نیز نشان داد هر دو مداخله نسبت به گروه کنترل تفاوت معنادار داشتند (p < .001). درمان مبتنی بر تروما اثربخش‌ترین مداخله برای کاهش علائم استرس پس از سانحه است؛ در حالی که مداخله مبتنی بر کارکردهای اجرایی تأثیر قوی‌تری در کاهش رفتارهای خودآسیب‌رسان دارد. تلفیق این دو رویکرد می‌تواند به بهبود جامع‌تر در نوجوانان آسیب‌دیده منجر شود.